Znaczenie zabawy w życiu dziecka

Któż nie lubił się bawić będąc dzieckiem? Zabawa to podstawowa aktywność małych dzieci. Ale nie służy ona jedynie temu, aby mile spędzić czas i nie tylko dostarcza dzieciom radosnych przeżyć. Bawiąc się dzieci zaspokajają swoje potrzeby ekspresji i twórczości. Wyrażają swoje uczucia i pragnienia. Rozwijają zdolności twórcze. Zabawa jest niezbędna do prawidłowego rozwoju.

Rodzice i nauczyciele często ingerują w zabawy dziecięce. Nie jest to bez znaczenia. Taka ingerencja powinna mieć charakter współdziałania, ewentualnie dyskretnego kierowania czynnościami dziecka. W ten sposób przekazujemy maluszkom pewne wzory zachowań i treści społeczne. Stwarzajmy więc dzieciom odpowiednie warunki do zabawy.

Zabawa ma ogromne znaczenie w życiu dziecka. Wpływa korzystnie na rozwój  umysłowy, emocjonalny, społeczny i ruchowy. Pozwala też rozwijać zainteresowania. Bawiąc się dzieci nieświadomie wyrównują drobne opóźnienia rozwojowe. Zabawa przygotowuje też w pewien sposób do nauki w szkole.

Nasza rola, rola rodziców, opiekunów, wychowawców jest ogromna. My przecież planujemy czas przeznaczony na zabawę. Wydzielamy dzieciom odpowiednie miejsce, aby mogły się bezpiecznie bawić. To my dostarczamy maluchom potrzebnych materiałów i zabawek. Rodzice są odpowiedzialni za stworzenie odpowiedniej atmosfery, zapewnienie spokoju i pomoc w rozwiązywaniu problemów. Zachęcajmy więc dzieci do wytrwałości, koncentracji uwagi i planowania przebiegu zabawy i chwalmy za dobrze zorganizowaną zabawę. Młodszym dzieciom przyda się nasza pomoc w postaci podpowiadania wzorów zabaw. Bez względu na wiek, uczmy nasze pociechy sprzątania zabawek po zakończonej zabawie. Obserwujmy bawiące się dzieci, a wszelkie nieprawidłowości konsultujmy ze specjalistami.

Dziecko rośnie, rozwija się, a wraz z nim zmieniają się jego sposoby na zabawę. Wzbogaca się ich treść, zakres czynności. Wydłuża się czas zabawy, a starsze dzieci zaczynają bawić się w grupach.

Nawet niemowlę potrafi się bawić, np. potrząsa grzechotką. Te pierwsze zabawy, to tzw. zabawy manipulacyjne. Dziecko wykonuje proste czynności, po czym wielokrotnie je powtarza. Efektem takiej zabawy nie są jednak żadne trwałe działania. W tego typu zabawie dziecku sprawia przyjemność oddziaływanie na przedmioty. Inne przykłady zabaw manipulacyjnych: wyjmowanie klocków z wiaderka, wkładanie zabawek do pudełka, wkładanie klocków – foremek jedne w drugie, łączenie i rozłączanie klocków, zdejmowanie i nakładanie krążków piramidki, dopasowywanie do siebie kształtów itd. Najmłodsze dzieci najbardziej lubią manipulacje w piasku i wodzie. Takie zabawy to, między innymi: napełnianie piaskiem lub wodą kubków i foremek, przelewanie – przesypywanie ich zawartości z jednych w drugie, czy po prostu grzebanie łopatką w piasku. Tego typu zabawy wszechstronnie rozwijają funkcje psychomotoryczne dziecka.

Kolejnym etapem są zabawy konstrukcyjne. Polegają one na budowaniu, wytwarzaniu nowej jakości przedmiotów. Z takiej zabawy powstaje jakiś wytwór, który jest rezultatem działania dziecka. Tego typu zabawy są charakterystyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Ich kontynuacją w późniejszym życiu jest majsterkowanie. W takich zabawach przydają się narzędzia (np. łopatki, foremki) i konieczny jest jakiś materiał (np. piasek). Przykłady zabaw konstrukcyjnych: budowanie z klocków; zabawy w piasku, śniegu; formowanie z plasteliny, gliny, masy solnej; malowanie farbami, kredkami; robienie stroików itd. Tego typu zabawy uczą dzieci projektowania i planowania. Rozwijają umiejętność analizy i syntezy. Kształtują estetyczny zmysł dziecka. Pobudzają wyobraźnię. Uczą obserwacji.

Innym rodzajem są zabawy tematyczne. Są one nazywane też zabawami twórczymi, odtwórczymi, fikcyjnymi, symbolicznymi, naśladowczymi itd. Są to zabawy w role. Bawiąc się dziecko używa przedmiotów w specjalnej funkcji i „na niby” przybiera konkretne role. Dziecko bawi się „w coś”, np. dom, sklep, szkołę. Taka zabawa ma ogromną wartość dla rozwoju dziecka, ponieważ scala wszystkie funkcje psychiczne i fizyczne. Młodsze dzieci bawią się w sposób naśladowczy i odtwórczy, samotnie lub w 2-3 osobowych zespołach. Ich zabawa trwa krótko. Starsze dzieci przeważnie łączą się w kilkuosobowe grupy, a ich zabawa trwa dłużej, nawet ok. 30 minut. Tego typu zabawy sprzyjają doskonaleniu mowy dziecka. Uczą współdziałania w zespole. Kształtują postawy społeczne i uczą właściwego stosunku do dorosłych.

Kolejny rodzaj, to zabawy ruchowe. Występują dwie różne grupy tego typu zabaw. Istnieją zabawy ruchowe z tematem, np. w kotka i myszkę; i zabawy ruchowe z prawidłami typu gier. Są charakterystyczne dla wieku przedszkolnego. Dają dzieciom możliwość zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu. Przygotowują do społecznego współdziałania i współżycia. Uczą przystosowania się do zespołu i dyscypliny. Utrwalają wiele pojęć i wiadomości. Wpływają pozytywnie na rozwój fizyczny dziecka. Rozwijają koordynację ruchową, a także kształtują orientację przestrzenną. 

Istnieje jeszcze jedna grupa zabaw, tzw. zabawy dydaktyczne. Przykładem tego typu zabaw mogą być: różnego rodzaju loteryjki, czy domina, mozaiki, układanki obrazkowe, puzzle, zagadki. Bawiąc się dzieci czerpią przyjemność z rozwiązywania problemów i zadań. Przyjemność dzieciom sprawia samo uczestnictwo w zabawie, czy grze zespołowej. Zabawy dydaktyczne Rozwijają myślenie przyczynowo-skutkowe, pamięć, uwagę i mowę. Uczą podporządkowywania się regułom.

Zabawa przenosi aktywność dziecka na wyższy poziom i przygotowuje je na nowe formy działalności, jaką jest nauka w szkole.